فلزیاب ها: نقطه زن، اسکنر و شعاع زن – راهنمای جامع عملکرد و کاربرد
فلزیاب ها ابزارهایی الکترونیکی هستند که برای شناسایی فلزات پنهان در زیر زمین، دیوارها یا سایر اجسام استفاده می‌شوند. این دستگاه‌ها کاربردهای گسترده‌ای در زمینه‌های مختلف از جمله باستان‌شناسی، گنج‌یابی، امنیت، ساخت و ساز و صنعت دارند. در این مقاله، به بررسی دقیق عملکرد انواع مختلف فلزیاب‌ها، به ویژه فلزیاب‌های “نقطه زن”، “اسکنر” و “شعاع زن” می‌پردازیم و کاربردهای هر کدام را شرح می‌دهیم.
اصول کلی عملکرد فلزیاب‌ها
اکثر فلزیاب‌ها بر اساس اصل القای الکترومغناطیسی کار می‌کنند. این اصل به این صورت است که یک جریان الکتریکی متناوب از یک سیم‌پیچ (کویل) عبور می‌کند و یک میدان مغناطیسی متغیر ایجاد می‌کند. وقتی یک فلز در نزدیکی این میدان مغناطیسی قرار می‌گیرد، میدان مغناطیسی فلز نیز تحت تاثیر قرار گرفته و جریان الکتریکی کوچکی در فلز ایجاد می‌شود. این جریان الکتریکی خود یک میدان مغناطیسی ثانویه ایجاد می‌کند که توسط سیم‌پیچ فلزیاب قابل شناسایی است.
به طور خلاصه، مراحل کار یک فلزیاب به شرح زیر است:
- ایجاد میدان مغناطیسی: دستگاه فلزیاب یک میدان مغناطیسی متغیر ایجاد می‌کند.
- برهمکنش با فلز: اگر فلزی در محدوده میدان مغناطیسی قرار گیرد، میدان مغناطیسی آن تحت تاثیر قرار می‌گیرد.
- ایجاد جریان الکتریکی: در فلز جریان الکتریکی القا می‌شود.
- تشخیص میدان مغناطیسی ثانویه: میدان مغناطیسی ایجاد شده توسط جریان الکتریکی فلز، توسط فلزیاب شناسایی می‌شود.
- اعلان: فلزیاب وجود فلز را از طریق صدا، نور یا نمایشگر به کاربر اطلاع می‌دهد.
انواع فلزیاب‌ها
فلزیاب‌ها را می‌توان بر اساس تکنولوژی مورد استفاده، کاربرد و ویژگی‌های خاص به انواع مختلفی تقسیم کرد. در اینجا به بررسی سه نوع رایج فلزیاب‌ها یعنی “نقطه زن”، “اسکنر” و “شعاع زن” می‌پردازیم:
1. فلزیاب نقطه زن (Pinpointer)
عملکرد: فلزیاب‌های نقطه زن، همانطور که از نامشان پیداست، برای تعیین دقیق محل یک فلز پس از شناسایی اولیه آن توسط یک فلزیاب اصلی استفاده می‌شوند. این دستگاه‌ها معمولاً کوچک و دستی هستند و دارای نوک حساسی هستند که امکان تعیین دقیق موقعیت فلز را فراهم می‌کند.
کاربردها:
- گنج‌یابی: پس از یافتن یک هدف احتمالی با یک فلزیاب بزرگتر، از نقطه زن برای تعیین دقیق محل دفن فلز استفاده می‌شود.
- باستان‌شناسی: در کاوش‌های باستان‌شناسی برای شناسایی و بازیابی آثار فلزی کوچک و ظریف استفاده می‌شود.
- ساخت و ساز: برای یافتن لوله‌ها، سیم‌ها و سایر اجسام فلزی پنهان در دیوارها و زمین.
- امنیت: برای بازرسی بدنی افراد و اشیاء به منظور یافتن سلاح‌ها و سایر اشیاء فلزی ممنوعه.
مزایا:
- دقت بالا: امکان تعیین دقیق محل فلز را فراهم می‌کند.
- حمل آسان: کوچک و سبک هستند و به راحتی قابل حمل هستند.
- استفاده آسان: کار با آن‌ها ساده است و نیاز به آموزش خاصی ندارد.
معایب:
- محدوده تشخیص کم: فقط برای یافتن فلزات در فاصله نزدیک مناسب هستند.
- نیاز به فلزیاب اصلی: معمولاً به عنوان مکمل یک فلزیاب بزرگتر استفاده می‌شوند.
2. فلزیاب اسکنر (Scanner)
عملکرد: فلزیاب‌های اسکنر، دستگاه‌هایی هستند که برای پوشش دادن یک منطقه وسیع و اسکن آن به منظور یافتن فلزات استفاده می‌شوند. این دستگاه‌ها معمولاً دارای کویل‌های بزرگتری هستند که امکان تشخیص فلزات در عمق بیشتری را فراهم می‌کنند.
کاربردها:
- گنج‌یابی: برای اسکن مناطق وسیع به منظور یافتن اهداف احتمالی.
- باستان‌شناسی: برای بررسی مناطق وسیع قبل از شروع حفاری.
- امنیت: برای بازرسی فرودگاه‌ها، ایستگاه‌های قطار و سایر مکان‌های عمومی.
- صنعت: برای یافتن لوله‌ها و کابل‌های زیرزمینی.
مزایا:
- پوشش گسترده: امکان اسکن مناطق وسیع را فراهم می‌کند.
- عمق تشخیص بیشتر: قادر به تشخیص فلزات در عمق بیشتری نسبت به نقطه زن‌ها هستند.
معایب:
- دقت کمتر: نسبت به نقطه زن‌ها دقت کمتری در تعیین محل دقیق فلز دارند.
- حمل دشوارتر: بزرگتر و سنگین‌تر از نقطه زن‌ها هستند.
3. فلزیاب شعاع زن (Long Range Locator)
عملکرد: فلزیاب‌های شعاع زن، دستگاه‌هایی هستند که ادعا می‌شود قادر به شناسایی فلزات در فواصل بسیار دور هستند. این دستگاه‌ها معمولاً از آنتن‌ها یا سنسورهایی استفاده می‌کنند که به گفته سازندگان، قادر به تشخیص میدان‌های مغناطیسی یا الکتریکی ناشی از فلزات هستند.
کاربردها:
- گنج‌یابی: برای یافتن گنج‌های دفن شده در فواصل دور.
- باستان‌شناسی: برای شناسایی مکان‌های باستانی پنهان.
مزایا:
- ادعای برد زیاد: ادعا می‌شود که قادر به شناسایی فلزات در فواصل بسیار دور هستند.
معایب:
- عدم اثبات علمی: عملکرد این دستگاه‌ها از نظر علمی اثبات نشده است و اغلب به عنوان شبه علم شناخته می‌شوند.
- نتایج غیرقابل اعتماد: نتایج حاصل از این دستگاه‌ها اغلب غیرقابل اعتماد و تصادفی هستند.
- قیمت بالا: با وجود عدم اثبات علمی، این دستگاه‌ها معمولاً قیمت بالایی دارند.
توجه: به دلیل عدم اثبات علمی و نتایج غیرقابل اعتماد، استفاده از فلزیاب‌های شعاع زن توصیه نمی‌شود.
عوامل موثر بر عملکرد فلزیاب‌ها
عملکرد فلزیاب‌ها تحت تاثیر عوامل مختلفی قرار می‌گیرد که در زیر به برخی از مهمترین آن‌ها اشاره می‌کنیم:
- نوع فلز: فلزیاب‌ها معمولاً برای تشخیص فلزات خاصی طراحی شده‌اند. برخی از فلزات مانند طلا و نقره به راحتی قابل تشخیص هستند، در حالی که تشخیص فلزات دیگر مانند آهن و فولاد دشوارتر است.
- اندازه فلز: هر چه اندازه فلز بزرگتر باشد، تشخیص آن آسان‌تر است.
- عمق فلز: هر چه فلز در عمق بیشتری دفن شده باشد، تشخیص آن دشوارتر است.
- نوع خاک: نوع خاک می‌تواند بر عملکرد فلزیاب تاثیر بگذارد. خاک‌های معدنی و شور می‌توانند باعث ایجاد تداخل و کاهش دقت فلزیاب شوند.
- تداخل الکترومغناطیسی: منابع تداخل الکترومغناطیسی مانند خطوط برق و تلفن می‌توانند باعث ایجاد اختلال در عملکرد فلزیاب شوند.
نکات مهم در هنگام خرید فلزیاب
در هنگام خرید فلزیاب، توجه به نکات زیر ضروری است:
- نوع فلزیاب: با توجه به نیاز و کاربرد مورد نظر، نوع مناسب فلزیاب را انتخاب کنید.
- عمق تشخیص: عمق تشخیصی که فلزیاب قادر به آن است را بررسی کنید.
- فرکانس کاری: فرکانس کاری فلزیاب را با توجه به نوع فلزاتی که قصد دارید شناسایی کنید، انتخاب کنید.
- وزن و اندازه: وزن و اندازه فلزیاب را در نظر بگیرید تا حمل و استفاده از آن برای شما آسان باشد.
- قیمت: قیمت فلزیاب را با توجه به بودجه خود انتخاب کنید.
- برند و گارانتی: از یک برند معتبر خرید کنید و از وجود گارانتی معتبر اطمینان حاصل کنید.
جمع‌بندی
فلزیاب‌ها ابزارهای مفیدی هستند که در زمینه‌های مختلف کاربرد دارند. فلزیاب‌های نقطه زن برای تعیین دقیق محل فلز، فلزیاب‌های اسکنر برای پوشش دادن مناطق وسیع و فلزیاب‌های شعاع زن (که استفاده از آن‌ها توصیه نمی‌شود) برای شناسایی فلزات در فواصل دور استفاده می‌شوند. در هنگام خرید فلزیاب، توجه به نوع فلزیاب، عمق تشخیص، فرکانس کاری، وزن و اندازه، قیمت، برند و گارانتی ضروری است. با انتخاب درست فلزیاب و استفاده صحیح از آن، می‌توانید به نتایج مطلوب دست یابید.